Vào một buổi tối yên tĩnh, khi ta ngước mắt nhìn lên bầu trời, bóng tối mênh mông trên cao thường mang lại cảm giác trống trải lạ lùng. Những chòm sao lấp lánh mà ta từng chiêm ngưỡng khi còn nhỏ dường như đã biến mất.

Nơi từng là biển sao lấp lánh, giờ chỉ còn lại vài chấm nhỏ lẻ loi le lói giữa ánh sáng rực rỡ của thành phố. Thật dễ dàng để tự hỏi - liệu những vì sao đã thực sự mờ nhạt, hay chúng ta chỉ đơn giản là không còn nhìn thấy chúng nữa?

Sự thật là, các vì sao không hề biến mất. Chúng vẫn tỏa sáng rực rỡ như ngày nào, rải rác khắp vũ trụ. Điều đã thay đổi chính là khả năng nhìn thấy chúng của chúng ta, và lý do nằm ở một thứ hoàn toàn do chính chúng ta tạo ra: ô nhiễm ánh sáng.

Ô nhiễm ánh sáng là gì?

Ô nhiễm ánh sáng xảy ra khi ánh sáng nhân tạo làm sáng bầu trời đêm và lấn át ánh sáng sao tự nhiên. Đèn đường, biển quảng cáo, đèn pha ô tô và các tòa nhà sáng đèn đều phát ra ánh sáng lan tỏa vào khí quyển. Thay vì tập trung vào nơi cần thiết, ánh sáng này phản xạ lại các hạt không khí và mây, tạo thành một vùng sáng chói che khuất các vì sao.

Hãy nghĩ thế này: khi bạn cố nhìn thấy ngọn nến dưới ánh nắng giữa trưa, điều đó gần như là không thể. Ánh sáng từ ngọn nến không hề thay đổi—nhưng nền thì quá sáng. Đó chính xác là điều xảy ra ở các thành phố mỗi đêm.

Cách mắt chúng ta thích nghi với bóng tối

Mắt chúng ta được thiết kế để hoạt động trong cả điều kiện sáng và tối. Chúng dựa vào hai loại tế bào: tế bào hình nón, hoạt động tốt nhất trong ánh sáng mạnh và giúp chúng ta nhìn thấy màu sắc và chi tiết, và tế bào hình que, nhạy cảm hơn nhiều với ánh sáng mờ nhưng không thể phát hiện màu sắc.

Khi chúng ta di chuyển từ nơi sáng vào bóng tối, mắt chúng ta bắt đầu một quá trình gọi là thích nghi với bóng tối. Đồng tử mở rộng để tiếp nhận nhiều ánh sáng hơn, các tế bào hình nón nghỉ ngơi, và các tế bào hình que dần dần thay thế. Quá trình chuyển đổi này mất từ ​​20 đến 30 phút, cho phép chúng ta nhìn thấy những hình dạng mờ nhạt và những ngôi sao mà nếu không thì sẽ không thể nhìn thấy.

Tuy nhiên, ở các thành phố hiện đại, chúng ta hiếm khi cho mắt mình cơ hội đó.

Tại sao ánh đèn thành phố ngăn cản chúng ta nhìn thấy những vì sao

Mỗi khi liếc nhìn màn hình điện thoại, đi qua đèn đường, hoặc đối diện đèn pha ô tô, mắt chúng ta lại phải khởi động lại. Ánh sáng lóe lên ngắn ngủi đó buộc mắt phải bắt đầu lại quá trình thích nghi với bóng tối. Kết quả là, mắt chúng ta không bao giờ hoàn toàn thích nghi với bóng tối, và những vì sao—vốn đã mờ nhạt ngay từ đầu—biến mất khỏi tầm nhìn.

Vậy nên không chỉ ánh sáng thành phố che khuất các vì sao. Ô nhiễm ánh sáng còn làm gián đoạn tầm nhìn ban đêm tự nhiên của chúng ta. Ánh sáng liên tục khiến mắt chúng ta ở "chế độ ban ngày", khiến bầu trời trông trống trải hơn nhiều so với thực tế.

Công nghệ và ánh sáng ngày càng phát triển

Khi các thành phố mở rộng và công nghệ phát triển, lượng ánh sáng nhân tạo cũng tăng lên đáng kể. Chúng ta thắp sáng các tòa nhà, đường phố, cầu cống và công viên vì vẻ đẹp và sự an toàn—nhưng tất cả ánh sáng đó đều có cái giá của nó. Ánh sáng tổng hợp của hàng ngàn bóng đèn và màn hình tỏa lên bầu khí quyển, tạo ra thứ mà các nhà thiên văn học gọi là "ánh sáng bầu trời".

Ngay cả những thị trấn nhỏ giờ đây cũng có thể tạo ra đủ ánh sáng bầu trời để có thể nhìn thấy từ xa hàng dặm. Kết quả là bầu trời thực sự tối - nơi chúng ta có thể nhìn thấy dải ngân hà trải dài trên đường chân trời - đã trở nên cực kỳ hiếm hoi.

Liệu chúng ta vẫn có thể tìm thấy những vì sao không?

Chắc chắn rồi. Những vì sao không hề biến mất—chúng vẫn tỏa sáng như thường lệ. Chúng ta chỉ cần đến những nơi ít ô nhiễm ánh sáng nhất. Những sa mạc xa xôi, những ngọn núi cao và các công viên quốc gia thường mang đến bầu trời trong xanh và tối nhất.

Ở những nơi này, nếu chúng ta tắt đèn và cho mắt thời gian thích nghi, màn đêm sẽ biến đổi. Dải ngân hà lại hiện ra rõ nét, rực rỡ như một dòng sông ánh sáng. Đó là một lời nhắc nhở khiêm nhường rằng những vì sao vẫn còn đó, chờ đợi chúng ta ngước nhìn lên.

Hãy cùng nhìn lên bầu trời lần nữa

Lần cuối cùng bạn thực sự nhìn thấy những vì sao là khi nào? Có lẽ đã đến lúc chúng ta nên rời xa ánh đèn thành phố, cất điện thoại đi và để đôi mắt khám phá lại màn đêm.

Những vì sao không hề biến mất—chúng chỉ bị che khuất sau ánh sáng của chính chúng ta. Lần tới khi bạn thấy mình dưới bầu trời tối đen, hãy ngước lên và dành một chút thời gian. Vũ trụ không hề thay đổi. Nó vẫn ở đó, lặng lẽ tỏa sáng, chờ đợi chúng ta nhận ra lần nữa.