Có một khoảnh khắc sau một ngày dài, bạn chỉ cần thứ gì đó quen thuộc, ấm áp và no bụng.

Có thể đó là món súp mẹ nấu hay một bát mì Ý phô mai ấm áp. Khao khát được ăn những món ăn mang lại cảm giác thoải mái không chỉ là để thỏa mãn cơn đói—mà còn là cảm xúc, kỷ niệm và tìm thấy cảm giác nhẹ nhõm.

Nhưng tại sao não chúng ta lại thèm những loại thực phẩm cụ thể này và điều gì thực sự xảy ra khi chúng ta chiều theo cơn thèm đó?

Ảnh hưởng của đồ ăn ngon đến não bộ

Đồ ăn ngon có mối liên hệ cảm xúc mạnh mẽ. Nó khơi gợi cảm giác an toàn và hoài niệm. Khi chúng ta thưởng thức những món ăn này, não bộ sẽ giải phóng một lượng lớn dopamine, một chất hóa học tạo cảm giác “thỏa mãn”. Sự gia tăng này tạo ra cảm giác vui vẻ và hài lòng. Sự quen thuộc của những bữa ăn này thường gợi cho chúng ta nhớ về những khoảng thời gian giản dị và hạnh phúc hơn, như tuổi thơ hay những khoảnh khắc thư giãn.

Nhưng không chỉ là những ký ức. Đồ ăn ngon thường chứa hàm lượng đường, lipid hoặc carbohydrate cao, có thể giúp cải thiện tâm trạng bằng cách cân bằng lượng đường trong máu và tăng cường năng lượng. Trong những tình huống căng thẳng, cơ thể chúng ta tìm kiếm sự giải tỏa tức thời này.

Căng thẳng khiến chúng ta tìm đến sự thoải mái như thế nào

Không chỉ là vấn đề về đồ ăn mà còn là những gì đang diễn ra trong cơ thể chúng ta. Căng thẳng kích hoạt sự giải phóng cortisol, một loại hormone liên quan đến phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy” của cơ thể. Nồng độ cortisol cao có thể dẫn đến cảm giác thèm ăn những thực phẩm cung cấp năng lượng tức thời, thường dưới dạng đường và lipid.

Những thực phẩm này có thể đóng vai trò như một lớp đệm tạm thời chống lại căng thẳng. Sự gia tăng đột biến của đồ ăn mang lại cảm giác thoải mái thường mang lại cảm giác kiểm soát trạng thái cảm xúc của chúng ta, dù chỉ trong chốc lát. Đó là lý do tại sao chúng ta thường thèm một số món ăn nhất định khi bị quá tải hoặc lo lắng.

Khám phá hóa học não bộ đằng sau ăn uống theo cảm xúc

Mặc dù đồ ăn mang lại cảm giác thoải mái có thể mang lại sự nhẹ nhõm trong thời gian ngắn, nhưng đôi khi nó có thể dẫn đến một chu kỳ ăn uống theo cảm xúc. Theo thời gian, việc dựa vào đồ ăn để kiểm soát cảm xúc có thể góp phần hình thành những thói quen không lành mạnh. Ăn uống để cảm thấy thoải mái về mặt cảm xúc có thể dẫn đến ăn quá nhiều, từ đó gây ra cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ.

Ngoài ra, nhiều loại đồ ăn mang lại cảm giác thoải mái - đặc biệt là những loại đã qua chế biến hoặc chứa nhiều đường - có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất của bạn về lâu dài. Điều này có thể dẫn đến tăng cân hoặc tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như tiểu đường hoặc bệnh tim. Vì vậy, mặc dù việc thưởng thức món ăn yêu thích có thể mang lại khoảnh khắc thoải mái, nhưng điều quan trọng là phải lưu ý đến tần suất và lý do bạn tìm đến nó.

Cách cân bằng sự thoải mái và sức khỏe

Thèm ăn đồ ăn vặt là điều tự nhiên, nhưng tìm ra những cách lành mạnh hơn để đối phó với căng thẳng là điều quan trọng. Dưới đây là một số bước thiết thực để thưởng thức đồ ăn vặt mà không quá đà:

1. Ăn uống chánh niệm:Hãy chú ý đến cảm giác của cơ thể. Bạn thực sự đói, hay bạn đang ăn vì căng thẳng hoặc buồn chán? Bằng cách nhận thức rõ hơn về cảm xúc của mình, bạn có thể tránh ăn uống vì những lý do sai lầm.

2. Thay thế lành mạnh:Hãy thử thay thế các món ăn vặt truyền thống bằng những lựa chọn lành mạnh hơn. Một bát mì ống nguyên cám với nước sốt rau củ có thể mang lại cảm giác ấm áp và thỏa mãn tương tự mà không chứa nhiều calo.

3. Quản lý căng thẳng: Thay vì tìm đến đồ ăn mỗi khi căng thẳng, hãy thử những cách khác để đối phó—như đi bộ, thiền hoặc trò chuyện với bạn bè. Những hoạt động này có thể giúp giảm nồng độ cortisol và ngăn ngừa tình trạng ăn uống theo cảm xúc.

Ý kiến ​​chuyên gia

Tiến sĩ Tamas Horvath, chủ nhiệm khoa y học so sánh tại đại học Yale và là chuyên gia hàng đầu về khoa học thần kinh về hành vi ăn uống, giải thích rằng sở thích ăn uống mang lại cảm giác thoải mái được hình thành bởi quá trình nuôi dạy, các yếu tố gây căng thẳng và trải nghiệm cá nhân. Mặc dù nhiều người thấy thực phẩm giàu calo, nhiều chất béo và nhiều carbohydrate mang lại cảm giác dễ chịu, nhưng bản chất thực sự nằm ở cách những thực phẩm này tác động hóa học lên não bộ của mỗi người.

Thực phẩm giàu carbohydrate và chất béo ảnh hưởng đến các hormone như ghrelin, leptin và insulin, kích hoạt giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine và serotonin, tạo ra cảm giác dễ chịu trong thời gian ngắn.

Kết luận: Tìm kiếm sự thoải mái trong sự điều độ

Món ăn mang lại cảm giác dễ chịu không chỉ là một cách để lấp đầy dạ dày—mà còn là một trải nghiệm cảm xúc. Nó mang đến một khoảng thời gian ngắn thoát khỏi căng thẳng, một khoảnh khắc cảm thấy được chăm sóc và kết nối với quá khứ. Tuy nhiên, mặc dù thỉnh thoảng nuông chiều bản thân là điều bình thường, nhưng điều quan trọng là phải tìm được sự cân bằng. Bằng cách hiểu được tâm lý đằng sau những cơn thèm ăn và học cách đối phó lành mạnh hơn, bạn có thể tận hưởng những món ăn mang lại cảm giác dễ chịu mà không để chúng ảnh hưởng đến sức khỏe.

Lần tới khi bạn với tay lấy bát mì ống phô mai hoặc một miếng bánh ngọt, hãy tự hỏi bản thân: Mình thực sự đang thèm gì lúc này? Có thể đó chỉ là sự khích lệ tinh thần mà bạn cần, nhưng với một chút chánh niệm, bạn cũng có thể mang lại cho cơ thể và tâm trí sự cân bằng mà chúng xứng đáng.