Đau đầu là triệu chứng phổ biến trong các bệnh lý nhiễm trùng và viêm, đặc biệt thường xuất hiện cùng với sốt. Tuy nhiên, bạn có bao giờ tự hỏi: Tại sao càng sốt cao, cơn đau đầu lại càng dữ dội?

Các nhà khoa học đã và đang nỗ lực tìm lời giải cho mối liên kết phức tạp này – không chỉ để hiểu rõ hơn cơ chế bệnh học, mà còn để cải thiện chiến lược điều trị hiệu quả hơn.

Phản ứng thần kinh khi cơ thể tăng nhiệt

Khi cơ thể sốt, vùng dưới đồi – trung tâm điều hòa thân nhiệt – điều chỉnh “mốc nhiệt” lên cao hơn bình thường, dưới tác động của các chất gây sốt nội sinh như interleukin-1β (IL-1β), TNF-α và prostaglandin E2.

Theo tiến sĩ Rami Burstein – chuyên gia hàng đầu về đau thần kinh – các cytokine này không chỉ gây sốt mà còn kích thích hệ thống thần kinh tam thoa và các sợi cảm giác vùng màng cứng, khiến cảm giác đau đầu tăng mạnh.

Ngoài ra, các phân tử gốc tự do (ROS) sinh ra trong quá trình sốt góp phần gây viêm, làm tăng tính thấm thành mạch và hoạt hóa các thụ thể đau trong não, khiến các cơn đau đầu trở nên trầm trọng hơn.

Sốt cao đi kèm đau đầu dữ dội – có thật không?

Các dữ liệu lâm sàng gần đây đã xác nhận mối liên hệ tăng dần giữa mức độ sốt và cường độ đau đầu. Một nghiên cứu đa trung tâm trên 1.200 bệnh nhân mắc các bệnh nhiễm trùng cho thấy, những người có thân nhiệt trên 39°C báo cáo mức đau đầu cao hơn đáng kể trên thang điểm VAS (Visual Analog Scale) so với người sốt nhẹ.

Không chỉ vậy, thời gian sốt kéo dài cũng là yếu tố quan trọng. Những người bị sốt cao liên tục trong hơn 48 giờ thường xuất hiện tình trạng đau đầu khó kiểm soát hơn, có thể liên quan đến sự hoạt hóa kéo dài của cytokine và tình trạng viêm trong hệ thần kinh trung ương.

Sốt – tác nhân khởi phát cơn migraine?

Ở những người có cơ địa dễ bị migraine, sốt có thể trở thành tác nhân kích hoạt các cơn đau đầu nặng kèm theo triệu chứng thần kinh (aura).

Tiến sĩ Messoud Ashina – nhà nghiên cứu migraine – cho biết: "Cytokine sinh ra khi sốt có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các kênh ion thần kinh như TRPV1 và Nav1.7 – những yếu tố đóng vai trò trong tăng cảm giác đau và phát sinh cơn migraine".

Hiểu được điều này giúp người bệnh chủ động kiểm soát thân nhiệt trong các đợt nhiễm trùng, từ đó giảm nguy cơ tái phát migraine.

Điều trị sốt sớm – giảm đau đầu hiệu quả hơn

Việc hạ sốt kịp thời không chỉ giúp cải thiện cảm giác toàn thân mà còn giảm mức độ đau đầu đáng kể. Các thuốc hạ sốt như paracetamol và NSAID (như ibuprofen) vừa giúp hạ nhiệt, vừa có tác dụng giảm đau nhờ cơ chế ức chế men COX, làm giảm sản xuất prostaglandin.

Một số thử nghiệm lâm sàng cho thấy, NSAID tỏ ra vượt trội hơn hẳn so với thuốc hạ sốt đơn thuần trong việc giảm đau đầu khi dùng sớm, vì tác động kép lên viêm và đường truyền cảm giác đau.

Hướng đi mới: Cá nhân hóa điều trị theo dấu ấn sinh học

Tương lai của điều trị đau đầu do sốt nằm ở phân tích dấu ấn sinh học – tức xác định các yếu tố cytokine, gene hoặc chỉ số sinh học liên quan đến cảm thụ đau mạnh. Điều này cho phép xây dựng phác đồ điều trị phù hợp từng cá nhân, tối ưu hóa hiệu quả và giảm tác dụng phụ.

Các nghiên cứu đang tìm cách kết hợp dữ liệu lâm sàng với đặc điểm di truyền để phát triển mô hình dự đoán đau đầu nặng khi sốt – từ đó đưa ra chiến lược hạ sốt – giảm đau phù hợp nhất.

Kết luận: Không nên coi nhẹ đau đầu do sốt

Một cơn sốt tưởng chừng đơn giản lại có thể kéo theo những cơn đau đầu dữ dội và dai dẳng, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và chất lượng sống. Hiểu được cơ chế gây đau và can thiệp kịp thời không chỉ giúp người bệnh dễ chịu hơn, mà còn ngăn ngừa những biến chứng thần kinh không mong muốn. Trong kỷ nguyên y học chính xác, việc kiểm soát sốt và đau đầu cần được thực hiện một cách khoa học, cá thể hóa và dựa trên bằng chứng vững chắc.