Hiểu nhịp điệu của chúng ta
Nguyễn Hồng Sơn
| 12-06-2025

· Nhóm khoa học
Tất cả chúng ta đều có cảm giác về nhịp điệu trong cuộc sống, một cơ chế tự nhiên, bên trong quyết định khi nào chúng ta cảm thấy buồn ngủ, đói hoặc tràn đầy năng lượng. Đây là những gì chúng ta gọi là đồng hồ sinh học của mình.
Đồng hồ sinh học của chúng ta không chỉ là một phép ẩn dụ—mà là một khái niệm khoa học thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các chức năng hàng ngày của chúng ta. Đó là một hệ thống tín hiệu phức tạp trong cơ thể cho chúng ta biết khi nào nên ngủ, ăn, làm việc hoặc thư giãn, dựa trên các chu kỳ tự nhiên của Trái đất.
Khoa học đằng sau đồng hồ sinh học
Cốt lõi của đồng hồ sinh học của chúng ta là thứ gọi là nhịp sinh học. Nhịp này là chu kỳ 24 giờ lặp lại mỗi ngày và chịu ảnh hưởng của các tín hiệu bên ngoài, chẳng hạn như ánh sáng và nhiệt độ. Nó giống như một chiếc đồng hồ bên trong cho cơ thể chúng ta biết khi nào thì đến lúc thức dậy, khi nào thì buồn ngủ và khi nào thì ăn. Nhịp sinh học được kiểm soát bởi một phần nhỏ của não gọi là vùng dưới đồi, cụ thể là nhân trên chéo thị (SCN). Khu vực nhỏ bé này giúp đồng bộ hóa chu kỳ ngủ-thức của chúng ta với chu kỳ ngày-đêm của Trái đất.
Khi trời tối, cơ thể chúng ta bắt đầu sản xuất melatonin, một loại hormone giúp chúng ta buồn ngủ. Khi trời sáng, cơ thể chúng ta ức chế sản xuất melatonin, khiến chúng ta cảm thấy tỉnh táo và minh mẫn. Nhịp tự nhiên này hoạt động đồng bộ với sự quay của Trái đất, đảm bảo rằng chúng ta hoạt động vào ban ngày và nghỉ ngơi vào ban đêm.
Thông tin chuyên sâu của chuyên gia
Giáo sư Russell Foster, một nhà khoa học thần kinh và tác giả hàng đầu, giải thích:
“Được nhúng trong gen của chúng ta… là các hướng dẫn cho đồng hồ sinh học đánh dấu sự trôi qua của khoảng 24 giờ”, và ánh sáng và bóng tối giúp chúng ta đồng bộ hóa đồng hồ bên trong này với thế giới bên ngoài.
Đồng hồ sinh học ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta như thế nào
Đồng hồ sinh học của chúng ta không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ. Nó ảnh hưởng đến hầu hết mọi khía cạnh của sức khỏe, bao gồm quá trình trao đổi chất, mức độ hormone, nhiệt độ cơ thể và thậm chí cả sức khỏe tinh thần. Ví dụ, khi nhịp sinh học của chúng ta không đồng bộ, chẳng hạn như khi chúng ta bị lệch múi giờ sau khi đi qua các múi giờ khác nhau, điều này có thể dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, mệt mỏi và thay đổi tâm trạng.
Duy trì lịch trình ngủ nhất quán là điều cần thiết để duy trì nhịp điệu bên trong của chúng ta. Khi chúng ta ngủ và thức dậy vào những thời điểm không đều, chúng ta sẽ làm gián đoạn đồng hồ sinh học của mình, điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe lâu dài, bao gồm rối loạn giấc ngủ, tăng cân và thậm chí là tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
Điều gì xảy ra khi đồng hồ sinh học của chúng ta không đồng bộ?
Trong thế giới ngày nay, với các hoạt động về đêm, thời gian sử dụng màn hình trước khi đi ngủ và giờ làm việc không đều đặn, đồng hồ sinh học của chúng ta dễ bị mất đồng bộ. Khi điều này xảy ra, chúng ta có thể gặp phải tình trạng gọi là rối loạn nhịp sinh học. Các triệu chứng có thể bao gồm mất ngủ, mệt mỏi, khó tập trung và thay đổi tâm trạng.
Một số nguyên nhân phổ biến gây ra sự gián đoạn bao gồm làm việc theo ca, khi mọi người làm việc vào ban đêm và ngủ vào ban ngày hoặc thậm chí thường xuyên di chuyển qua các múi giờ khác nhau. Những sự gián đoạn này có thể ảnh hưởng đến năng suất, sức khỏe và chất lượng cuộc sống nói chung của chúng ta. Đó là lý do tại sao việc tìm cách điều chỉnh lại đồng hồ sinh học của chúng ta với chu kỳ ngủ-thức tự nhiên là điều cần thiết.
Làm thế nào để chúng ta có thể đồng bộ đồng hồ sinh học của mình?
Có một số chiến lược đơn giản mà chúng ta có thể sử dụng để giúp đồng hồ sinh học của mình đồng bộ với thế giới tự nhiên xung quanh. Trước hết, tiếp xúc đủ ánh sáng tự nhiên vào ban ngày là một trong những công cụ mạnh mẽ nhất. Ánh sáng mặt trời giúp cơ thể chúng ta duy trì nhịp sinh học và giúp chúng ta tỉnh táo vào ban ngày.
Một mẹo hữu ích khác là tránh xa màn hình trước khi đi ngủ. Ánh sáng xanh phát ra từ điện thoại, máy tính bảng và máy tính có thể cản trở quá trình sản xuất melatonin của chúng ta, khiến chúng ta khó ngủ hơn. Tạo thói quen thư giãn trước khi đi ngủ có thể báo hiệu cho cơ thể chúng ta rằng đã đến lúc thư giãn, giúp dễ ngủ hơn và thức dậy với cảm giác sảng khoái.
Kết luận: Hãy chấp nhận nhịp điệu của bạn
Tất cả chúng ta đều có nhịp điệu bên trong—đồng hồ sinh học—giúp điều chỉnh nhiều quá trình diễn ra trong cơ thể. Bằng cách hiểu cách thức hoạt động của nó và thực hiện các bước để giữ cho nó đồng bộ, chúng ta có thể cải thiện chất lượng giấc ngủ, sức khỏe và hạnh phúc tổng thể của mình. Cho dù đó là thông qua việc quản lý việc tiếp xúc với ánh sáng, tuân thủ lịch trình ngủ thường xuyên hay chỉ đơn giản là lắng nghe các tín hiệu tự nhiên của cơ thể, thì chìa khóa chính là sự nhất quán. Hãy chấp nhận đồng hồ sinh học của chúng ta và sống hòa hợp với nhịp điệu của chính mình!
Bạn đang thực hiện những bước nào để đồng bộ đồng hồ sinh học của mình với nhịp điệu của thiên nhiên? Hãy cho chúng tôi biết!