Các nhân tuyến giáp thường được xem là bất thường nội tiết phổ biến và phần lớn lành tính, không gây triệu chứng.

Tuy nhiên, những nghiên cứu lâm sàng gần đây đã hé lộ mối liên hệ phức tạp giữa sự hiện diện của nhân giáp và các biểu hiện lo âu – ngay cả ở những bệnh nhân có chức năng tuyến giáp bình thường.

Sự giao thoa giữa bất thường cấu trúc tuyến giáp và rối loạn tâm thần mở ra một hướng nhìn mới trong chẩn đoán và điều trị lâm sàng.

Không Chỉ Là Khối U Tuyến Giáp

Nhân giáp là những tổn thương khu trú trong tuyến giáp, có thể phát hiện bằng khám lâm sàng hoặc siêu âm. Phần lớn các nhân này không tiết hormone và lành tính, nhưng khoảng 5–15% có hoạt tính nội tiết, đặc biệt là các nhân “nóng” có khả năng tiết hormone tự động.

Các dạng lâm sàng:

- Nhân lạnh (không hoạt động)

- Nhân nóng (u tuyến tự hoạt)

- Nhân hỗn hợp (có phần đặc và nang)

Theo TS. Maria H. Lechner (Bệnh viện Đa khoa Massachusetts), “Ngay cả những nhân giáp không ảnh hưởng đến nồng độ hormone trong máu vẫn có thể góp phần gây lo âu hoặc kích thích thông qua phản ứng viêm cục bộ hoặc toàn thân.”

Trục HPT: Giao Thoa Giữa Nội Tiết Và Thần Kinh

Trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến giáp (HPT) đóng vai trò then chốt trong điều hòa cả chức năng tuyến giáp lẫn sự ổn định của hệ thần kinh trung ương. Sự rối loạn trong trục này, dù không biểu hiện rõ qua xét nghiệm hormone, vẫn có thể tác động đến các chất dẫn truyền thần kinh như norepinephrine, serotonin và GABA – những yếu tố then chốt trong kiểm soát cảm xúc và lo âu. Bên cạnh đó, các kháng thể như anti-TPO và thyroglobulin – thường tăng trong viêm tuyến giáp tự miễn có nhân giáp – cũng đã được chứng minh liên quan đến rối loạn tâm thần ở nhiều nghiên cứu gần đây.

Biểu Hiện Tâm Thần: Lo Âu, Bồn Chồn Và Hoảng Loạn

Người có nhân giáp, đặc biệt là trong bướu giáp đa nhân độc hoặc nhân giáp tự tiết nội tiết tố, thường gặp các triệu chứng lo âu dạng thể chất như:

- Tim đập nhanh

- Hồi hộp

- Không chịu được nóng

- Run tay

- Cáu gắt

Mất ngủ

Những triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với rối loạn lo âu nguyên phát, nhất là khi xét nghiệm tuyến giáp cho kết quả bình thường. Các nghiên cứu hình ảnh thần kinh cho thấy hoạt hóa quá mức hệ viền và tăng kết nối hạch hạnh nhân ở những người có bất thường nhẹ trong trục tuyến giáp – ngay cả khi chỉ số TSH, FT3, FT4 vẫn nằm trong giới hạn.

Bằng Chứng Lâm Sàng: Dữ Liệu Và Trường Hợp Điển Hình

Một nghiên cứu năm 2024 đăng trên The Journal of Clinical Endocrinology và Metabolism theo dõi hơn 900 bệnh nhân có nhân giáp đơn độc. Trong nhóm có cường giáp dưới lâm sàng, 34% báo cáo lo âu rõ rệt, trong khi ở nhóm nhân giáp có chức năng tuyến giáp bình thường, tỷ lệ là 12%. Ngược lại, những người được điều trị bằng iod phóng xạ hoặc phẫu thuật cắt thùy tuyến giáp cho thấy giảm hẳn lo âu trong vòng ba tháng, dù không sử dụng thuốc tâm thần.

Thách Thức Chẩn Đoán: Khi Nào Nên Nghi Ngờ

Chẩn đoán lo âu có liên quan đến nhân giáp đòi hỏi sự tỉnh táo cao từ bác sĩ. Khi người bệnh xuất hiện lo âu kháng trị, mới khởi phát hoặc kèm theo các triệu chứng toàn thân như sụt cân, đầy cổ, ra mồ hôi – cần tiến hành tầm soát tuyến giáp. Quy trình chẩn đoán bao gồm:

- Siêu âm tuyến giáp độ phân giải cao

- Xét nghiệm TSH, FT3, FT4

- Định lượng anti-TPO, anti-thyroglobulin

- Chụp xạ hình tuyến giáp (nếu cần)

TS. Arvind Kamble (Đại học King’s College London) nhận định: “Biểu hiện tâm thần thường đi trước các dấu hiệu sinh hóa trong rối loạn tuyến giáp. Cần phối hợp đa ngành để phát hiện sớm”.

Chiến Lược Điều Trị: Đa Chuyên Khoa Và Hướng Đích

Với bệnh nhân lo âu liên quan đến nhân giáp:

- Ưu tiên xử lý nguyên nhân nội tiết: nhân hoạt động có thể cần iod phóng xạ, thuốc kháng giáp hoặc phẫu thuật.

- Beta-blocker như propranolol giúp giảm triệu chứng thần kinh giao cảm tạm thời.

- Thuốc chống trầm cảm nhóm SSRI có thể được cân nhắc, song cần theo dõi tác động đến chuyển hóa hormone giáp.

- Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) hỗ trợ trong việc kiểm soát lo âu sức khỏe, nhưng không phải là liệu pháp chính trong các ca có yếu tố nội tiết.

Lưu ý:

- Tránh sử dụng benzodiazepine ở bệnh nhân có nguy cơ tim mạch do rối loạn nhịp.

- Cần theo dõi chỉ số hormone giáp trong suốt quá trình điều trị tâm thần.

Mối liên hệ giữa nhân giáp và lo âu là một chủ đề còn đang mở rộng trong y học. Điều từng được coi là một bất thường cấu trúc lành tính có thể thực chất là nguyên nhân tiềm ẩn gây gánh nặng tâm lý nghiêm trọng. Thông qua chẩn đoán chính xác, điều trị tích hợp và nghiên cứu sâu hơn, các bác sĩ có thể giúp người bệnh cải thiện cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần trong bối cảnh rối loạn hai mặt cùng tồn tại.